Çocuklarda Öfke Kontrolü
Çocuklarda öfke nedenleri nelerdir? Çocuklarda öfke kontrolü nasıl sağlanır? Öfkeli çocuk nasıl sakinleşir? Öfke nöbeti geçiren çocuğa nasıl davranmak gerekir?
Öfkeli çocuk, hem çocuğun kendisi hem de ebeveynler için oldukça zordur. Kendisi için de zordur çünkü öfkeli çocuk en çok kendisine zarar verir.
Bazı çocuklarda öfke sıklıkla görülen ve önünün alınması zor bir durum olabiliyor. En küçük bir şeyden öfkelenen çocuklar, bağırıp çağırarak, eşyaları fırlatarak, hatta anne-babasına saldırarak öfkesini gösterebiliyor.
Çocuklarda öfke en çok hayal kırıklığı yaşamaları sebebiyle görülür. İstediği bir şey alınmadığı veya yapılmadığında, duygularını nasıl ifade edeceğini bilmeyen çocuk öfke nöbeti geçirir.
Çocuğunuzun sıklıkla öfke nöbeti yaşıyorsa ve özellikle çocuğunuzun öfkesi ilişkilerini ve yaşam kalitesini etkiliyorsa, duygularıyla sağlıklı bir şekilde başa çıkmak için ihtiyaç duyduğu becerileri ona öğretmek önemlidir.
Çocuklarda Öfke Kontrolü İçin İlk Adım; Onlara Duyguları Öğretin
Çocuklar, duygularını anlamlandıramadıklarında veya onları sözlü olarak ifade edemediklerinde daha çok öfkelenirler. Öfke nöbeti geçiren çocuk, saldırganlık göstererek kızgınlığını ifade etmeye çalışır. Yahut üzgün olduğunu algılayamayan, duygularını açıklayamayan bir çocuk, dikkatinizi çekmek için yaramazlık yapabilir.
Bu nedenle çocuklarda öfke kontrolü için ilk yapılması gereken şey, çocuğunuzun duygularını tanımlamayı öğrenmesidir. İşe onlara, “şaşkın”, “üzgün”, “mutlu”, “kızgın” ve “korkmuş” gibi temel duygu sözcüklerini öğreterek başlayabilirsiniz. Bunu yapmak için, “Şu anda çok kızgın görünüyorsun” veya “Seni çok mutlu gördüm” gibi cümleler kurabilirsiniz. Zamanla ve siz bu ifadeleri kullandıkça kendisi bu duyguların isimlerini öğrenecektir.
Çocuğunuz temel duyguları öğrendikten sonra ona, “hüsrana uğramış gibisin, hayal kırıklığı mı yaşıyorsun, endişeli görünüyorsun” gibi daha karmaşık duyguları ve duygu sözcüklerini öğretin.
Çocuklarda Öfke Kontrolü İçin; Öfke Termometresi Oluşturun
Öfke termometresi kelimesini ilk kez duymuş olabilirsiniz. Şimdi, sıklıkla öfke nöbeti geçiren çocukların aileleri için önemli ve az bilinen bir konuyu anlatacağım.
Öfke Termometresi Nedir?
Öfke termometresi, çocukların öfkelerinin arttığına dair işaretleri fark etmelerine yardımcı olan bir araçtır. Bir kağıda büyük bir termometre çizin. Aşağıdan başlayarak sıfırdan 10’a kadar rakamları yazın. Yani klasik, bildiğimiz termometre çizin.
Bir öfke termometresindeki sıfır, “hiç öfke yok” anlamına gelir. 5 “orta düzeyde öfke”, 10 ise “şimdiye kadarki en büyük öfke” anlamına gelir.
Çocuğunuzun kendini üzgün veya kızgın hissetmediği bir zamanda (burası önemli), termometredeki her rakamda vücudunda neler olduğu hakkında konuşun. Çocuğunuz 0 derecesine geldiğinde gülümsediğini söyleyebilir. Ancak 5. seviyeye ulaştığında yüzü asıktır. 7. ila10. dereceye geldiğindeyse kızgın bir boğa gibi hissedebilir.
Öfke termometresi, çocuğun kendini ve duygularını tanımasına yardımcı olur. Zaman içinde yükselen sıcaklığı soğutmak, yani öfke nöbeti geçirme noktasına gelmeden kendini kontrol edebilmek için yapması gerekenleri öğrenir. Bir süre sonra kendini sakinleştirebilecek olgunluğa erişir.
Öfkeli Çocuk İçin Bir Sakinleşme Planı Oluşturun
Çocuğunuza, sinirlenmeye başladığında ne yapmaları gerektiğini öğretin. Örneğin, hayal kırıklığına uğradığında oyuncaklarını fırlatmak yerine, odasına veya birlikte belirlediğiniz bir “sakinleştirici köşesi’ne” gidebilir.
Daha iyi hissedene kadar onu, boya yapmaya, kitap okumaya veya başka bir sakinleştirici aktiviteyle uğraşmaya teşvik edin. Hatta beraber bir “sakinleşme seti” bile oluşturabilirsiniz. Bu sakinleşme setinde, çocuğunuzun en sevdiği boyama kitapları ve bazı boya kalemleri, okuması eğlenceli bir kitabı, çıkartmaları ve en sevdiği oyuncağı yer alabilir. Önemli olan çocuğunuzun severek ilgileneceği bir şeyle meşgul olmasıdır.
Üzüldüklerinde veya bir şeylere sinirlendiklerinde, “git sakinleştirici setini al” diyebilirsiniz. Ayrıca bu, çocuğunuzun kendini sakinleştirmek için sorumluluk almasını da sağlar.
Öfke Kontrolü Becerilerini Geliştirmelerine Yardımcı Olun
Çocuklarda öfke kontrolü, sizden çok onların çabasını gerektirir. Siz bazı yöntemleri öğrettiğinizde gerisini onlar halledebilir.
Öfkeli bir çocuğa yardım etmenin en iyi yollarından biri, ona bazı öfke kontrolü tekniklerini öğretmektir. Örneğin üzgün hissettiğinde derin nefes almak, çocuğunuzun zihnini ve vücudunu sakinleştirebilir. Tempolu bir yürüyüşe çıkmak, 10’a kadar saymak veya faydalı bir cümleyi tekrarlamak da yardımcı olabilir.
Öfke Nöbetlerine Asla Teslim Olmayın
Bazı çocuklar öfke nöbetlerinin istediklerini yaptırabilmek için çok iyi bir yöntem olduğunu keşfeder. Öfke nöbeti geçiren çocuğa istediği şeyi verirseniz, öfke nöbetlerinin istediklerini yaptırabilmek/aldırabilmek için işe yaradığını öğrenir.
Bu yüzden çocuğunuza asla teslim olmayın. Anne-babalara, istediklerini vermek kolay gelebilir. Kısa vadede bu işe de yarayabilir ancak uzun vadede çocuğunuzun çok daha agresif ve saldırgan olduğunu görürsünüz. Bunun yerine, ihtiyaçlarını karşılamak için uygun zamanın gelmesi ve bunun için beklemesi gerektiğini çocuğunuzla konuşun.
Çocuklarda Öfke Kontrolü İçin Disiplini Elden Bırakmayın
Çocuğunuz, saldırganlığın veya saygısız davranışların kabul edilemez olduğunu öğrenmelidir. Bunun için disiplin çok önemlidir. Kuralları her çiğnediğinde onu mahrumiyetle cezalandırabilirsiniz. Oyun saatinden, televizyon saatinden vb. mahrum etmek gibi.
Öfke nöbeti geçiren çocuğunuz bir şeyi kırarsa ona, tamir için para toplamak veya tamir ederken yardım etmek gibi sorumluluklar da verebilirsiniz
Çocuğunuzu Şiddet İçeren Programlarda ve Oyunlardan Uzak Tutun
Çocuğunuz saldırgan davranışlar sergiliyorsa, izlediği şiddet içerikli TV programları, oynadığı PC oyunları veya mobil oyunlar bu saldırgan davranışlarını daha da artırır.
Onları, kitaplara, gerçek oyunlara ve eğitici programlara yönlendirin. Şiddet içeren her şeyden uzak tutun. En iyi öğrenme yöntemi taklit olan çocukların, bazı saldırgan davranışları sizden öğrenebileceğini de unutmayın. Bu nedenle her konuda olduğu gibi bu konuda da onlara iyi birer örnek olmalısınız.
Özetle;
Çocuklar kızgın hissetmekten veya öfke nöbeti yaşamaktan hoşlanmazlar. Başta da dediğim gibi; öfkeli çocuk en çok kendine zarar verir. Çocuklar çoğu zaman hayal kırıklığı yaşadıkları ve duygularını yönetemedikleri için öfkeyi bir tepki aracı olarak kullanır. Çocuğunuzun öfke ve diğer olumsuz duyguları yönetmesine yardımcı olmak, ona öfke kontrolü yöntemlerini öğretmek, aile ve okul hayatı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olacaktır.
Çocuklarda öfke kontrolü konusunda hala zorlandığınız noktalar olursa, bir uzmandan yardım almanızı öneririm.
