Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi farklı ekollerde de var olduğu gibi bir kuram çerçevesinde geliştirilmiştir. Bu terapi için farklı bilişsel yaklaşımlar bir araya getirilmiş ve belirli bir zemin üzerinde kuram oturtulmuştur.

Bilişsel davranışçı terapi, bireyin yaşamış olduğu problemleri biliş ve zihin süreçleri ile ele alır. Bilişsel işlevlerini yani, bireyin yaşantısı ile ilgili değerlendirme ve görüşleri öğrenilir. İnsan öğrenme sürecinde çoğunlukla bilişsel manada gerçekleştirir ve yaşamış olduğu olayları kendi bilişsel zihin yapısıyla değerlendirir ve ona uygun olarak davranır. Bilişsel davranışçı terapi kişilerin duyguları, düşünceleri ve davranışları ile ilgilenir ve bunların bir bütün olduğunu düşünür.

Bilişsel davranışçı terapiye göre duygu, düşünce ve davranış üçgeni sürekli olarak etkileşim içerisindedir.

Gün içerisinde uyanık olunan süre içerisinde insanın zihninde binlerce düşünce oluşur. Bu düşüncelerin birçoğu gün içerisinde bizi yönlendirir, bazen ise bir takım istemsiz düşünceler de oluşur. Bu düşüncelere ise otomatik düşünce denir. Örneğin, anlık olarak bulunduğunuz durum ve ortamla ilgili aklınıza gelen şeyler sizin otomatik düşüncelerinizi oluşturur. Otomatik düşünceler ortaya çıkarken ani bir durum olduğu için düşünce ile değil duruma eşlik eden duygularla genel olarak ifade edilir.

Bireyin düşünce sisteminde akılcı ve mantığa uygun olmayan düşüncelerin bulunması ve buna rağmen birey tarafından gerçekmiş gibi düşünülüp kabul gören, bireyi olumsuz olarak etkileyen düşüncelere bilişsel çarpıtmalar denir.

Bilişsel davranışçı terapide “Düşündüğümüz şeyler hissettiklerimizdir.” Terapi amacı ise kişinin bu olumsuz düşüncelerine odaklanıp, kişinin düşüncelerinin duygularını nasıl etkilediğini görmesini sağlamak yani ona farkındalık kazandırmaktır. Olumsuz düşünceler keşfedildikten sonra bu düşüncelerin değiştirilmesi amaçlanır.

Bu evrede önemli olan ise ‘şimdi’ ve ‘burada’ kavramlarıdır. Terapi sürecinde bu ilke benimsenir ve buna göre hareket edilir. Bireyin geçmişte yaşamış olduğu problemleri sanki o anda yaşıyormuş gibi veya şu an o ortamda yaşamış olsaydı neler hissederdi bunları danışanın belirtmesi istenilir.

Önemli olan kavramlardan başka bir tanesi de şemalardır. Şemalar bireylerin doğumundan itibaren gelişmeye başlayan ve değişimi kolay olmayan inançlardan oluşur. Şemaları temel inançlar ve ara inançlar oluşturur. Günlük hayatta düşünüldüğü zaman değişmesi çok zor görünebilen bu inançlarımız bizim zorluklarla savaşmak için kullandığımız kaçış yöntemi olarak da düşünülebilir. Ara inançlarımız, temel inançlarımızdan dolayı oluşan problemleri engellemek için geliştirilen kural ve yöntemlerimizdir.

Bilişsel işlevler ile danışanın kendi hayatı, çevresi ve geleceği ile ilgili düşüncelerini öğrenmek ve bu süreci değerlendirerek çalışma yapmaya başlamak esas olandır.

Bilişsel Davranışçı Terapide duygusal olarak verilen tepkilerin, davranışa yönelik sonuçlarının bağlantılı olduğu ve bu süreçlerin birlikte değerlendirileceği görülmektedir.

Bilişsel davranışçı terapi ile birçok farklı problemin üstesinden gelmek mümkündür. Bilişsel davranışçı terapinin başlangıcında depresyon ve fobi üzerinde çalışmalar genel olarak yapılmıştır.

Bilişsel davranışçı terapinin içeriği; bireyin problem yaşadığı konu hakkında ortaya çıkan belirtiler, daha sonrasında ne zaman azaldığı ve tamamen bittiği ve bireyin bilişsel süreçlerini kontrol ederek gerekirse yeniden yapılandırıp, yaşamış olduğu sorunlar ilgili teknikleri ona uygulamaktır. Tekniklerle ilgili detaylı bilgi verildikten sonra uygulama aşamasına geçilebilir.

Bireye rahatsızlık veren bu davranışlar ile ilgili ev ödevleri verilebilir ve olumsuz davranışların yerine başka davranış kalıpları koymasına yardımcı olunur.

Yaşamış olduğu probleme bağlı olarak farklı teknikler kullanılarak probleme ilişkin otomatik düşünceler saptanabilir, o düşünce ve davranış kalıbını bireyin değiştirmesi için ona yardımcı olunabilir. Sokratik sorgulama, olumsuz düşünce kaydı oluşturulması, doğrudan sorular sorma gibi teknikler sayesinde otomatik düşünceler keşfedilebilir. Gevşeme ve nefes alma egzersizleri ile de yaşamış olduğu problem anında bireyin rahatlaması sağlanabilir.

Sürecin sonuna yaklaşıldığında, bireye rahatsızlık veren durumların ve davranış kalıplarının değişmesi ve soruna dair daha gerçekçi inançlar oluşturması gerekir.

Bilişsel davranışçı terapinin genel olarak tercih edildiği bozukluk türleri;

• Kaygı bozukluğu türleri (yaygın olarak görülen anksiyete bozukluğu, OKB yani obsesif kompulsif bozukluk, fobi türleri, panik bozukluk, TSSB yani travma sonrası stres bozukluğu)
• Duygudurumda oluşan bozukluklar (depresyon ve bipolar bozukluk)
• Yeme bozuklukları
• Tik ve benzeri şekilde sürekli hale gelmiş olan davranışlar
• Cinsel işlev ile ilgili bozukluklar
• Alkol ve madde gibi bağımlılıklar ve kötüye kullanım
• Aile veya çift terapileri