Epizodik Bellek (Anısal Bellek)Nedir?
Epizodik bellek nedir? Anısal bellek türleri nelerdir? Semantik bellek ne işe yarar?
Epizodik bellek, bir kimsenin yaşamış olduğu belirli bir olayla ilgili belleğidir. Herkesin yaşadığı olaylar kendine özel olduğu ve farklı bakış açılarıyla nazara alındığı için, anısalbelleği benzersizdir.
Epizodik bellek, belli başlı olayların, durumların ve kişilere özel deneyimlerin hatırlanmasını kapsayan uzun süreli bellek türlerinden biridir. Okula başladığınız ilk gün, çok sevdiğiniz bir sanatçının konseri, büyük bir keyif aldığınız bir aile pikniği, ilk öpücük, askerde yaşadığını komik bir anı, epizodik bellek örnekleridir. Sizde iz bırakan bu tür olayların geçtiği yerleri ve yaşadığınız o zaman dilimini deanısal bellek kaydeder.
Uzmanlar epizodik bellek için kimi zaman, otobiyografik bellek tabirini de kullanır. Elbetteepizodik ve otobiyografik anılar, herkes için çok özeldir ve kişiliğin oluşmasında da etkisi vardır.
Epizodik Bellek
Asker veya okul arkadaşınızın, yıllar sonra sizi aradığını ve buluşmak istediğini düşünün. Bir akşam yemeğinde bir araya geldiğinizde, hiç şüphe yok ki sohbetinizin odak noktasını askerlik/okul anıları oluşturacaktır.Kimi komik ve eğlenceli, kimi trajik birçok anı masaya serilecektir. İşte tam da bu anılar, anısal bellek için en güzel örnekler arasındadır.
Epizodik bellek her insan için çok önemlidir. Çünkü hayatınızın önemli bir parçası olan ve sizi siz yapan anılarınız bu bellekte saklanır. Günü geldiğinde ortaya dökülür ve sizi o günlere götürür. Bazen yıllar sonra gelen bir telefon, bazen bir karşılaşma, bazen de karşınıza çıkan bir sosyal medya paylaşımı, anısal bellekte kendi halinde bekleyen anılarınızın üstündeki tozu alıverir.
Bir kafenin önünden geçerken kulağınıza çarpan eski bir şarkı, sizi elinizden tutup bambaşka diyarlara götürebilir.
Bütün bu anılar,hem sizin kişisel tarihinizi, hem de hayatınızda var olan veyahut bir dönem var olmuş insanlarla ortak bir tarih oluşturmanızı sağlar.
Epizodik Bellek ve Semantik Bellek
Semantik bellek (anlamsal bellek) terimi ilk kez 1972 yılındaEndelTulving tarafından olgusal bilgiyi bilmekle (anlamsal bellek) geçmişte yaşanmış olayları hatırlamak (epizodik bellek) arasındaki ayrımı ortaya koymak için kullanılmıştır.
Semantik veepizodik bellek, uzun süreli bellek türleridir ve insanların geçmişle gelecek arasında bağ kurması için çok önemlidir.Anlamsal bellek, dünyayla ilgili genel bilgilere odaklanır ve gerçekleri, kavramları ve düşünceleri kapsar. Epizodik bellek ise kişiye özgü deneyimlerin hatırlanmasını sağlar.
Epizodik Bellek Türleri
Epizodik bellek türleri, genel anlamda olayları, hatıraları ve kişisel bilgileri kapsar.
Belirli Olaylar
Bunlar, bir kişinin geçmişte yaşadığı, kimisi tatlı kimisi hüzünlü anılardır. Örneğin üniversiteden mezun olduğunuz günü hatırlamanız, epizodik hafızanın örneklerinden biridir.
Kişisel Bilgiler
İlkokuldaki öğretmeninizin ismini, ilk arabanızın marka ve modelini ve mesleğe başladığınız ilk kurumun adını unutmuyor olmanız, kişiselepizodik anıların örnekleridir.
Genel Etkinlikler
Bir futbolcunun profesyonel olduktan sonra attığı ilk golü unutması zordur. Sonrasında attığı çok önemli maçlar dışındaki birçok golü unutabilir ancak atılan ilk golün, hangi takıma, kaçıncı dakikada ve nasıl atıldığı kolay kolay unutulmaz.
Çok Önemli Anlar
Bir kimse hayatında yaşadığı çok önemli ve kritik anları unutamaz. Öyle ki, bu an her hatırlandığında hayalinde canlanır. Bu anlar çoğu zaman kişiseldir ve sadece yaşayan kimsenin duygu ve düşüncelerini kapsar. Mesela, dedenizin ölüm haberini aldığınız anı, üzerinden çok uzun yıllar geçse de unutamazsınız.
Bazen bu anlar, birçok kimsenin yaşadığı ortak anlardır. 11 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan deprem, buna örnektir. Deprem anında yaşadıklarını insanlar kolay kolay hafızasından silemez. Bütün bunlar ani gelişen ve bir anda yaşanan anılara örnektir ve bunları epizodik bellek saklar.
Epizodik Anılara Örnekler
Epizodik anılara bazı örnekler verelim;
- Kapadokya gezisinde balonla gökyüzünde uçtuğunuz anlar
- Sizin için çok kıymetli birinin ölüm haberini aldığınızda bulunduğunuz yer
- Eski arabanızın plakası
- İlkokuldaki ilk gününüz
- Eşinizle ilk karşılaşmanız ve çıktığınız ilk akşam yemeği
Her insanın epizodik belleği kendine özel ve benzersizdir. Sizinle birlikte aynı anı yaşayan, aynı hatıraları birlikte yaşadığınız kimseler için bile yaşadıklarınız farklı anlamlara sahip olabilir. Yaşadığınız olayın sizde uyandırdığı duygu ve düşüncelerle olay anında yanınızda bulunan arkadaşınızın hissettiği duygu ve düşünceler farklılık gösterebilir.
Örneğin, milli bir bayramda şiir okurken şiiri unutmanız ve ağlayarak kürsüden ayrılmanız sizde mahcubiyet duygusu uyandırırken, yıllar sonra bu olayı konuştuğunuz okul arkadaşınız için bu durum çok komik olabilir.
Epizodik Bellekle İlgili Yaanlamsalpılan Araştırmalar
Bazı araştırmaların sonuçları, semantik bellek ile anısal belleğin birbiriyle bağlantılı olduğunu gösteriyor. Çünkü önceden öğrenilen bilgiler ve yaşanan anılar, yemi öğrenilen bilgilerin hafızaya alınmasını kolaylaştırıyor.
Yapılan bir araştırmada katılımcılara markette gördükleri ürünlerin fiyatlarını hatırlayıp hatırlamadıkları soruldu. Deneyin kontrol grubunda yer alanlar fiyatları çok daha kolay hatırlayabildiler.Epizodik bilgilere sahip olmayan deney grubunda yer alan insanlarsa fiyatları hatırlamakta güçlük çekti.
Bir başka araştırmada durumun tam tersi etkiye de sebep olduğu görülmüştür. Epizodik anıların anlamsal anıların (semantik anılar) hatırlanmasında rol oynadığı tespit edilmiştir.Katılımcılardan, belirli kategorilerdeki öğelerin listelerini oluşturmaları istenmiştir. Deneyle ilgili epizodik anılara sahip olanlar, epizodik anıları olmayanlara nazaran daha kötü bir performans ortaya koymuştur.
Bazı araştırmaların sonucuna göreyse, kadınların epizodik belleğinin erkeklerinkinden çok daha güçlü ve işlevsel olduğu anlaşılmıştır. Özellikle sözel temele sahip epizodik bellek, kadınlarda çok daha güçlüdür. Kadınlar, anısal bellekte (epizodik bellek) kayıtlı anılarının detaylarını çok daha iyi hatırlayabilmektedir. Erkekler kimi zaman tarihleri karıştırsa da, kadınlar tarih, yer ve kişiler konusunda çok daha güçlü bir hafızaya sahiptir.
Hafızanızda saklanan epizodik anılar, sizi hayata karşı daha duyarlı hale getirir. Biriktirdiğiniz anıların, yaşadığınızın güzel anların ve sevdiğiniz kişilerin önemini ve değerini çok daha iyi anlayabilirsiniz.
